Σημείωμα 1: Το Σκεπτικό πίσω από κάθε Φωτογραφία

Φεβρουαρίου 28, 2025

Σημείωμα 1: Το Σκεπτικό πίσω από κάθε Φωτογραφία

Επειδή από το 1990 ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα Αμαρυσία δεν είχα την πολυτέλεια να με συνοδεύει φωτογράφος για τα ρεπορτάζ που έκανα στα βόρεια προάστια, αναγκάστηκα να παίρνω τη δική μου αναλογική Nikon ΕM (μοντέλο 1977), ώστε να φωτογραφίζω το κάθε θέμα που μου προέκυπτε: από πρόσωπα (δημοτικούς άρχοντες, πολιτικούς και διάφορους παράγοντες μέχρι απλούς πολίτες, σε διάφορες πόζες που εξέφραζαν ποικίλα συναισθήματα) μέχρι αντικείμενα (από ένα μπλοκ σημειώσεων κάποιου εκ των προηγούμενων προσώπων, έως τεράστια κτήρια που κτίζονταν στην ευρύτερη περιοχή του Αμαρουσίου).

Ήταν ένα γεγονός που με ανάγκαζε να ξεφύγω από τις «τουριστικές» και «αναμνηστικές» φωτογραφίες που τραβούσα μέχρι τότε (άντε και κάποιες που θεωρούσα «καλλιτεχνικές») και με τοποθετούσε στο χώρο του «φωτορεπορτάζ», του «πορτρέτου» ενός συνεντευξιαζόμενου, ή της «έμμεσης διαφήμισης» (καμιά φορά και της άμεσης) και πολλών άλλων.

Έτσι ξεκίνησα να διαβάζω το 8τομο έργο «LIFE Library of Photography» (Time-Life Books, 1981) και από εκεί έμαθα ότι υπάρχει πάντοτε ένα σκεπτικό για τη λήψη μιας φωτογραφίας, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις (σε βιβλία, προβολές, εκθέσεις κλπ) πρέπει να αναφέρεται κιόλας.

Ακολουθεί μια σύντομη ανάλυση των περιπτώσεων αυτών:

1.Φωτοδημοσιογραφία (φωτορεπορτάζ) – Οι φωτογράφοι τεκμηριώνουν γεγονότα με συγκεκριμένο σκεπτικό, όπως η ανάδειξη κοινωνικών ζητημάτων, η καταγραφή ιστορικών στιγμών ή η παροχή οπτικών αποδείξεων (όλα με ενδιέφεραν άμεσα και γι’ αυτό από το 1990 έχω ένα αρχείο χιλιάδων έντυπων και ψηφιακών φωτογραφιών)

2. Διαφημιστική φωτογραφία – Οι φωτογραφίες χρησιμοποιούνται για την προώθηση προϊόντων ή υπηρεσιών ή πολιτικών, έχουν ένα σαφές σκεπτικό: την προσέλκυση του κοινού και την ενίσχυση της «εμπορικής» εικόνας κάποιου αντικειμένου ή προσώπου (έχω εκατοντάδες φωτογραφίες εγκαινίων και προσώπων από εκδηλώσεις δημόσιων και ιδιωτικών φορέων και φωτογραφίες ακινήτων σύγχρονων και διατηρητέων από το Μαρούσι και τα γειτονικά προάστια).

3. Προσωπική (ή ντοκιμαντερίστικη) φωτογραφία – Οι φωτογραφίες που καταγράφουν στιγμές της ζωής ενός ατόμου, ή μιας ομάδας, ή κοινότητας, συνοδεύονται πάντα από κάποιο σκεπτικό που εξηγεί την επιλογή του θέματος και τη σημασία της στιγμής (δεν φωτογράφιζα ποτέ κάποιον/α/ους επειδή «έτσι ήθελα», πάντα υπήρχε «δικαιολογία»).

4. Εξειδικευμένη φωτογραφία - Υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις, όπως η επιστημονική φωτογραφία, η αρχιτεκτονική ή η αστροφωτογραφία, όπου το σκεπτικό μπορεί να αφορά είτε τεχνικές παραμέτρους, είτε την πρόθεση του φωτογράφου.

5. Καλλιτεχνική φωτογραφία – Σ’ αυτή την κατηγορία, οι φωτογράφοι απεικονίζουν συναισθήματα, ιδέες ή αφηρημένες έννοιες και συχνά αναφέρουν το σκεπτικό τους γύρω από την αισθητική και συμβολική τους επιλογή.

Ψάχνοντας το θέμα, βρήκα πολλά παραδείγματα καλλιτεχνικής φωτογραφίας όπου το σκεπτικό της λήψης αναφέρεται, επειδή επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα.

Αν και υπάρχουν άφθονα παραδείγματα στο ίντερνετ, αναφέρω ενδεικτικά κάποιες «διάσημες» φωτογραφίες:

1. "Migrant Mother" της Dorothea Lange (1936) - Σκεπτικό: Η Lange ήθελε να αποτυπώσει τις δυσκολίες των αγροτών κατά τη Μεγάλη Ύφεση. Η φωτογραφία μιας μητέρας με τα παιδιά της έγινε σύμβολο της φτώχειας και της αντοχής.

2. "V-J Day in Times Square" του Alfred Eisenstaedt (1945) - Σκεπτικό: Ο φωτογράφος απαθανάτισε μια αυθόρμητη στιγμή χαράς, όπου ένας ναύτης φιλά μια άγνωστη νοσοκόμα στους δρόμους της Νέας Υόρκης, σηματοδοτώντας το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

3. "Untitled Film Stills" της Cindy Sherman (1977-1980) - Σκεπτικό: Η Sherman χρησιμοποίησε τη φωτογραφία για να εξερευνήσει την ταυτότητα και τα κοινωνικά στερεότυπα γύρω από τις γυναίκες, δημιουργώντας self-portraits που μιμούνται σκηνές από ταινίες του Χόλιγουντ.

4."The Falling Man" του Richard Drew (2001) - Σκεπτικό: Κατά τη διάρκεια της 11ης Σεπτεμβρίου, ο φωτογράφος κατέγραψε έναν άνθρωπο που έπεφτε από τους Δίδυμους Πύργους. Η φωτογραφία έχει βαθύ καλλιτεχνικό αλλά και ηθικό αντίκτυπο, καθώς αναδεικνύει τη φρίκη της τραγωδίας.

===

Το θέμα «Άνθρωπος στην πόλη» στην καλλιτεχνική φωτογραφία, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι αποτυπώνει τη σχέση του ανθρώπου με το αστικό περιβάλλον, τις αντιθέσεις μεταξύ μοναξιάς και πλήθους, αλλά και τις κοινωνικές δυναμικές που διαμορφώνονται μέσα στις πόλεις.

Παραθέτω μερικά (γνωστά στους περισσότερους ερασιτέχνες φωτογράφους από το ίντερνετ) παραδείγματα φωτογραφιών, καθώς και το σκεπτικό που αναφερόταν γι’ αυτές:

1. "Paris, 1932" του Henri Cartier-Bresson - Σκεπτικό: Ο Cartier-Bresson, πρωτοπόρος του «αποφασιστικού στιγμιότυπου», απαθανάτιζε ανθρώπους στην πόλη σε φευγαλέες στιγμές. Η συγκεκριμένη φωτογραφία δείχνει έναν άνδρα να πηδά πάνω από μια λακκούβα, παγώνοντας τη στιγμή λίγο πριν αγγίξει το νερό.

2. "Le Violon d’Ingres" του Man Ray (1924) - Σκεπτικό: Αν και περισσότερο σουρεαλιστική, η φωτογραφία αυτή μεταμορφώνει το ανθρώπινο σώμα σε μουσικό όργανο, εξερευνώντας την έννοια της ταυτότητας μέσα στο αστικό περιβάλλον.

3. "New York City, 1950" του Saul Leiter - Σκεπτικό: Ο Leiter χρησιμοποιούσε αντανακλάσεις, βιτρίνες και σκιές για να δημιουργήσει αφηρημένες, κινηματογραφικές εικόνες της πόλης. Στα έργα του, ο άνθρωπος συχνά φαίνεται μέσα από τζάμια ή υπό γωνίες που τον κάνουν να φαίνεται αποκομμένος από το περιβάλλον.

4. "Alone in Tokyo" του Daido Moriyama (1980-1990) - Σκεπτικό: Ο Moriyama, με τον ωμό και «βρόμικο» ασπρόμαυρο φωτογραφικό του στυλ, αποτύπωσε τη μοναξιά των ανθρώπων στο χαοτικό τοπίο του Τόκιο, συχνά μέσα από έντονες αντιθέσεις φωτός και σκιάς.

5. "Subway Portraits" του Bruce Davidson (1980) - Σκεπτικό: Ο Davidson στο μετρό της Νέας Υόρκης φωτογράφιζε επιβάτες κάθε κοινωνικής τάξης. Οι φωτογραφίες του έχουν ως σκεπτικό την απομόνωση και την πολυπολιτισμικότητα της αστικής ζωής.

===

Επειδή δεν επιτρέπεται να αντιγράψω στο blog τα έργα όσων προανέφερα, παραθέτω δικές μου περσινές φωτογραφίες.